Historia pszczelarstwa
na terenie Gminy Skrzyszów
Powstanie Koła Pszczelarzy w Skrzyszowie datuje się na dzień 29.01.1978 r. Jednym z założycieli i pierwszym prezesem Koła liczącego kilkunastu członków był Pan Dziedzic Bronisław.
Wraz z rozwojem pszczelarstwa na terenie gminy w 1984 r. zrzeszało się 110-ciu pszczelarzy i było to na ówczesne czasy prężnie działające stowarzyszenie. W okresie od 1990 roku do 11.02.2007 r. funkcję prezesa Koła sprawował nieprzerwanie Pan Antoni Barnaś, który w pomieszczeniach swojego domu zlokalizował siedzibę koła. Z inicjatywy Prezesa Barnasia w 1998 r. pszczelarze Koła ufundowali i zakupili sztandar. W dniu 11.02.2007 r. na jego miejsce wybrano Prezesem Koła Mieczysława Smagacza, który pełni tę funkcje do chwili obecnej. Dzięki jego staraniom w 2007 r. założono kronikę koła oraz nawiązano kontakt z pszczelarzami – przyjaciółmi z miasteczka Stropkov na Słowacji. W roku 2009 utworzono na terenie Przedszkola w Skrzyszowie mini skansen pszczelarski składający się z kilku uli. Istotnym wydarzeniem w historii koła było wybranie w 2012 r. jednego z naszych członków Pana Leszka Bodziocha na Prezesa Pogórskiego Związku Pszczelarzy w Tarnowie.
W 2014 r. podjęto decyzję o powołaniu Stowarzyszenia Koło Pszczelarzy Skrzyszów z siedzibą w Łękawicy działającego przy Kole Pszczelarzy w Skrzyszowie. Celem Stowarzyszenia jest wszechstronna działalność w zakresie pszczelarstwa, czuwanie nad prawidłowym jego rozwojem i reprezentowanie interesów pszczelarzy, członków stowarzyszenia, w tym łatwiejszy dostęp do źródeł finansowania realizowanych projektów m.in. z funduszy unijnych i gminnych.
Wielkim sukcesem stowarzyszenia jest wpisanie, w dniu 16.04.2015 r. Miodu Nawłociowego z Gminy Skrzyszów na listę Produktów Tradycyjnych i prawo używania znaku towarowego Produkt Tradycyjny z Małopolski. Udało się to, dzięki współpracy z Lokalną Grupą Działania Zielony Pierścień Tarnowa oraz Kustoszem Muzeum Etnograficznego w Tarnowie Panią Urszulą Gieroń.
Od wielu lat członkowie naszego Koła czynnie uczestniczą w Ogólnopolskim wydarzeniu jakim jest Noc Muzeów organizowanym przez Muzeum Etnograficzne w Tarnowie.
Obecnie Koło Pszczelarzy w Skrzyszowie z siedzibą w Łękawicy liczy 46 członków, którzy posiadają łącznie 504 rodziny pszczele i stale się rozrasta.
Pszczelarstwem zajmujemy się na ogół hobbistycznie, to nasza pasja. Od wielu lat organizujemy i przeprowadzamy prelekcje w szkołach dla dzieci i młodzieży. Podczas zebrań dyskutujemy, wymieniamy się doświadczeniami, uczestniczymy licznie w szkoleniach, sadzimy na terenie naszej gminy drzewa i krzewy miododajne oraz propagujemy zdrowy, ekologiczny styl życia. W trakcie imprez i festynów prowadzimy degustację miodów i promujemy rozwój pszczelarstwa.
W naszej tradycji i kulturze:
- sztandar
- kronika
- skansen uli pszczelich
- coroczne otwarcie sezonu Mszą Świętą
- pielgrzymka do Matki Bożej Tuchowskiej w wielki odpust w lipcu każdego roku
- udział w uroczystościach religijnych i patriotycznych
- udział w gminnych dożynkach
- wystawy i kiermasze organizowane w Skrzyszowie i na terenie gminy
- wycieczki szkoleniowe
- prelekcje w szkołach, placówkach społecznych i kulturalnych
- okolicznościowe dary ołtarza, świece woskowe, figurki, wieńce
- nasze spotkania zawsze w drugą niedzielę miesiąca w budynku Urzędu Gminy w Skrzyszowie
Pszczelarstwo – rzemiosło (pierwotnie rolnicze) zajmujące się hodowlą pszczół, wywodzące się od bartnictwa. Odmiennym pojęciem jest pszczelnictwo, czyli nauka o pszczelarstwie.
Pszczoły utrzymywane są w ulach. Zbiór uli nazywany jest pasieką. W zależności od stosowanej gospodarki pasiecznej rozróżnia się pasieki stacjonarne i pasieki wędrowne. Pasieki wędrowne są przewożone w okresie wiosennym i letnim w miejsca zbierania pożytku i są jednym z podstawowych sposobów zapylania dużych upraw takich roślin jak rzepak czy gryka. Produkują miód także ze spadzi (iglastej, liściastej).
Historia pszczelarstwa
III wiek p.n.e.
Arystoteles pisał o pszczołach w Historia animalium
I wiek p.n.e.
37 do 29 – Wergiliusz przedstawił ówczesne pszczelarstwo w poemacie dydaktycznym na temat rolnictwa zatytułowanym Georgica[1]
I wiek
po roku 65 – Columella opisał życie pszczół w dziele De re rustica (Rei rusticae libri duodecim)
XVII wiek
1614 – wydany zostaje pierwszy polski podręcznik hodowli pszczół – Nauka koło pasiek Walentego Kąckiego
XVIII wiek
pszczoły zostały sprowadzone na kontynent amerykański i australijski
1735-1770 – Linneusz w swoim dziele Systema Naturae dokonał klasyfikacji pszczół (Apis mellifera)
powstały pierwsze organizacje pszczelarskie
1768 – Maria Teresa założyła w Wiedniu państwową Szkołę Pszczelarską
XIX wiek
ok. 1845 – Jan Dzierżon opublikował zasady konstrukcji ula z ruchomymi ramkami
1852 – Lorenzo Langstroth opatentował w Stanach Zjednoczonych ul swojej konstrukcji z ruchomymi ramkami
1853 – August von Berlepsch skonstruował ul z ruchomymi ramkami
1858 – Johannes Mehring wytworzył węzę z wosku pszczelego
1865 – František Hruška zbudował wirówkę do miodu
Jan Dzierżon odkrył partenogenezę u pszczół
XX wiek
ok. 1970 – wystąpienie warrozy, choroby pszczół wywoływanej przez roztocza, przywleczonej z Azji
1988 – mały chrząszcz ulowy, Aethina tumida, pochodzący z Afryki Południowej został przywleczony do pasiek w Stanach Zjednoczonych
XXI wiek
Pszczelarstwo wkracza do miast, (rok 2012) około 3200 pasiek w Londynie, 400 w Nowym Jorku, 100 w Toronto
Ciekawostki
matka pszczela składa dziennie 300 – 3000 jajeczek (poza okresem zimowym), w ciągu roku ok. 130 000, w ciągu swojego życia ok. 500 000;
rocznie pszczelarz może przeciętnie pozyskać od jednej rodziny ok. 8–10 kg miodu i ok 1 kg wosku;
zapotrzebowanie rodziny pszczelej na pyłek: 20 kg, na miód: 50 kg;
Zasięg lotu zbieraczek nie jest jednakowy. U pszczoły afrykańskiej to 500 m, a u naszych pszczół północnych i włoskich – około 3 km. Najdalej od ula odlatują pszczoły ukraińskie – do 13 km.
Bartnictwo
Józef Łapczyński - Wybieranie barci u Kurpiów (1870)
Bartnictwo – dawna forma pszczelarstwa leśnego, polegająca na chowie pszczół (głównie pszczół leśnych, tzw. "borówek") w specjalnie w tym celu wydrążonych dziuplach drzew, czyli barciach. Szczytowy rozwój tej profesji przypada w Polsce na wiek XVI i XVII, zanikła w wieku XIX. Zbieraniem miodu zajmowali się bartnicy, zwani również bartodziejami. Był to zawód dziedziczny. W Polsce piastowskiej jedynie bartodzieje mieli przywilej dostarczania miodu na dwór książęcy. Posiadali własne cechy, regulujące zwyczaje, rozsądzające spory. Barcie lokowano przeważnie na dębach i sosnach, rzadziej grabach, bukach czy lipach. Barcie wykonywano w miejscach, gdzie pień osiągał metr średnicy lub więcej. Najwięcej barci dziano w sosnach, które musiały rosnąć ok. 120 lat, aby osiągnąć odpowiedni do tego rozmiar.
Bartnicy wspinali się do barci przy pomocy powrozów, tzw. leziw, później drabin. Przed wyjęciem plastrów miodu pszczoły podkurzano przy użyciu fajek bartniczych, naczyń dymnych czy pochodni. Praca bartnika różniła się od pracy pszczelarza, wysoko ustawiona barć jest naturalnym miejscem dla pszczół i bartnik nie musiał troszczyć się o to, by pszczoły nie uciekły.
Barcie leśne przewyższały wydajnością ule, ponieważ pszczoły leśne miały więcej pokarmu w najbliższej okolicy. Ponadto pszczoły wylatujące z pewnej wysokości miały większy zasięg lotu niż pszczoły wylatujące z ula ustawionego na ziemi. Banaszak twierdził, że wydajność ta była większa nawet dwudziestokrotnie.
Najważniejsze rośliny miododajne tamtych czasów to wrzosy i lipy. W późniejszym okresie ważną rolę odgrywały rośliny uprawne i pastewne jak rzepak, łubin czy koniczyna.
Barć kłodowa datowana na rok 1474 w Skansenie Pszczelarskim w Swarzędzu
Wcześniej istniejące, a nie spisane, prawa dla bartników zostały uznane przez króla Kazimierza III Wielkiego i umieszczone w statutach wiślickich w 1347 roku - najstarszej kodyfikacji polskiego prawa. W latach 1750-1800 notowano 20 tys. zajętych przez pszczoły barci na Pomorzu Zachodnim. W Królestwie Kongresowym w 1827 r. było ich 70 tys. Na początku XX wieku Blank-Weissberg odnalazł już tylko nieliczne używane barcie w Puszczy Białowieskiej. Od czasów średniowiecznych bartnicy polscy zrzeszali się w osobnych bractwach bartnych.
W XXI wieku rozpoczęto w Polsce próby reaktywacji bartnictwa przy pomocy bartników sprowadzonych z Baszkortostanu w Nadleśnictwie Spała, w Puszczy Pilickiej koło Tomaszowa Mazowieckiego.